„Nowe centralne więzienie dla regionu Poznań we Wronkach” – tak zatytułowano artykuł w niemieckiej prasie z 3 grudnia 1890 roku. Numer gazety „Centralblatt der Bauverwaltung” trafił do rąk Jacka Kowalskiego, a dzięki nieocenionej pracy Marty Świderskiej, która przetłumaczyła materiał, możemy podzielić się nim z Wami.
W północnej części okręgu Wyższego Sądu Krajowego Poznań zbudowanie centralnego więzienia stało się konieczne. W tym celu miasto Wronki nieodpłatnie udostępniło teren budowy o wielkości 18 ha. Teren ten znajduje się w pobliżu dworca kolejowego, przy linii kolejowej Poznań-Stargard i rzeki Warty.
Dla układu terenu decydujący był rów odwadniający, który ciągnie się od wschodu po zachód placu budowy. Plan obejmuje trzy oddzielne budynki więzienia; więzienie dla mężczyzn, więzienie dla małoletnich więźniów i więzienie dla kobiet, poza tym jeden szpital dla mężczyzn, 2 budynki gospodarcze dla mężczyzn i kobiet, jedną synagogę, dom mieszkalny dla dyrektora i katolickiego duchownego, 2 domy mieszkalne dla dwóch inspektorów, gospodarza, dozorcy zwierzchniego, nauczyciela i sekretarza oraz 8 budynków mieszkalnych, z przynależącymi do nich budynkami gospodarczymi dla czterech dozorców. Dla małoletnich więźniów i kobiet w każdym z przeznaczonych dla nich więzieniu przewidziano cele dla chorych.
Więzienie dla mężczyzn mieści w liczbie dowodowej 550 osób w trzech skrzydłach A, C i D 474 cele oraz 76 cel przeznaczonych do spania, a także koniecznych cel nadzorczych, cel przeznaczonych do wymierzania kar oraz cel do czyszczenia. Skrzydło B jest przewidziane tylko do celów administracyjnych i mieści na parterze magazyn, na pierwszym piętrze pomieszczenie do usług administracyjnych oraz na drugim i trzecim piętrze kościół. Wszystkie cele są wysokie na 3,80 m. Ich szerokość wynosi 2,20 m w największej części cel oraz 2,80 m w części cel skrzydła C dla tych więźniów, którzy do pracy wykorzystują większe sprzęty, jak np. stół stolarski. Cele do spania dla więźniów zajmujących się kuchnią, dziedzińcami, odpompowywaniem wody i innymi pracami wykonywanymi na zewnątrz mają 1,34 m szerokości i 3,80 m wysokości. Wysokości pięter wynoszą w skrzydłach z celami 3,15 m, w pomieszczeniach do usług administracyjnych 3,90 m od podłogi do podłogi. Objętość pomieszczeń wynosi dla dużych cel 30,32 metrów sześciennych, dla małych 28,83 metrów sześciennych i dla cel sypialnianych 14,51 metrów sześciennych.
Wszystkie pomieszczenia, które zawierają widoczne drewniane stropy, z wyjątkiem kościoła i dwóch pomieszczeń szkolnych, są zasklepione. Podłogę w celach na wszystkich piętrach tworzy asfalt, w korytarzach nawierzchnię z drewna dębowego na belkach nośnych i żelazie, natomiast w kościele, pomieszczeniach szkolnych i administracyjnych drewniane deski podłogowe. Korytarze prowadzone od parteru do trzeciego piętra i od punktów zwierzchniego nadzoru do hali środkowej są oświetlone przez wysokie na 8,10 m i szerokie na 3,5 m okna szczytowe oraz przez 5 świetlików w każdym skrzydle z celami. Dachy mają zostać pokryte glazurowaną na niebiesko karpiówką (dachówką karpiówką), zewnętrzne powierzchnie budynku mają zostać oblicowane dobraną cegłą bez użycia kamieni formowanych. Mury wewnętrzne zostaną wzniesione z tak zwanego piaskowca drobnoziarnistego. Parapety i główny gzyms zostaną wykonane z granitu. Korytarze są ogrzewane ogrzewaniem nadmuchowym, cele i pomieszczenia administracyjne przez ogrzewanie wodą ciepłą z parteru i hali środkowej, kościół nie jest ogrzewany. Napływające do korytarzy ciepłe powietrze służy jednocześnie wietrzeniu cel, do którego przewidziane zostały dwa otwory w ścianie każdej celi. Na pierwszym piętrze hali środkowej ulokowano pomieszczenie do kąpania się, z dwoma wannami i dziewięcioma prysznicami.
Ukształtowanie i wyposażenie więzienia dla młodocianych więźniów i kobiet są dokładnie takie same jak te więzienia dla mężczyzn. Więzienie dla młodocianych mieści w liczbie dowodowej 153 więźniów, 70 pojedynczych cel i 82 cele sypialne. W więzieniu dla kobiet może przebywać 106 kobiet, w 70 celach pojedynczych i 36 celach sypialnianych. Wszystkie inne budynki zakładu i domy urzędników są wzniesione najłatwiejszym sposobem – z surowej cegły. Dachy pokryte zostały częściowo drewnem i cementem oraz częściowo karpiówką. Dla małych budynków gospodarczych, przynależących do domów urzędników, przewidziano dachówkę z fugą (patent Ludovici).
Koszty budowy oszacowano na 2 100 000 marek, z których na więzienie dla mężczyzn przypada 800 000 marek, na więzienie dla młodocianych więźniów 210 000 marek, na więzienie dla kobiet 180 000 marek, na szpital 62 000 marek, na halę łączącą 9400 marek, na budynek gospodarczy dla mężczyzn 64 000 marek, synagogę 20 600 marek, budynek gospodarczy dla kobiet 10 100 marek, na domy urzędników wraz z pomieszczeniami gospodarczymi 426 360 marek i wreszcie na koszty związane z prowadzeniem budowy 317 540 marek. Cena jednostkowa więzienia dla mężczyzn to 196,8 marek na metr kwadratowy i 15,8 marek na metr sześcienny, więzienia dla młodocianych więźniów 223,6 i 15,5 marek, więzienia dla kobiet 229,5 i 16,2 marek.
Szczególne kierownictwo realizacji budowy pod naczelnym kierownictwem tajnego radcy Kocha w Poznaniu powierzono początkowo rządowemu budowniczemu Plachetce. Realizację budowy rozpoczęto 15 maja 1889 roku. Budowa będzie trwała 5 lat. Teraz budową kieruje rządowy budowniczy Foerster, z pomocą rządowego budowniczego Riecka.
Plan sytuacyjny centralnego więzienia we Wronkach:
1. Budynek główny (więzienie dla mężczyzn)
2. Więzienie dla nieletnich więźniów
3. Więzienie dla kobiet
4. Szpital
5. Hala łącząca
6. Budynek gospodarczy
7. Stróżówka
8. Budynek gospodarczy więzienia dla kobiet
9. Dom dyrektora
10 i 10a. Domy inspektorów
11. Dom katolickiego duchownego
12. Dom gospodarza i dozorcy zwierzchniego
12a. Dom nauczyciela i sekretarza
13. 8 domów dozorców dla 4 rodzin
14. Portier i dozorczynie
15a. Budynek gospodarczy dyrektora i duchownego
15b. Budynek gospodarczy dla dwóch domów rodzinnych
I, II, III, IV – dziedzińce spacerowe
V – dziedziniec gospodarczy
VI – dziedziniec chorych
Z dziennikarstwem byłem związany zanim osiągnąłem pełnoletność. Umiejętności nabywałem głównie dzięki własnej inicjatywie, ale też w lokalnych pismach. Od zawsze jestem zaangażowany w pomaganiu lokalnej społeczności. Zawsze dążę do tego, aby tworzone przeze mnie materiały były jak najwyższej jakości.