Historia » Wronki w średniowieczu

WRONKI W ŚREDNIOWIECZU

1. Wronki na tle sytuacji politycznej kraju.
W czasach rozbicia dzielnicowego Polski poszczególni władcy uznawali nadrzędną zwierzchność księcia krakowskiego, potem jednak dążyli do uniezależnienia się od niego. Rozbicie Polski na dzielnice miało ujemne następstwa zarówno dla całego kraju jak i dla Wronek.
Wronki stały się miastem nieomal nadgranicznym i narażone były na napady agresywnych Brandenburczyków.
W 1298 roku Władysław Łokietek przekazał „umiłowanemu rycerzowi Wincentemu”, kasztelanowi wieleńskiemu miasteczka Wieleń i Wronki. Książęta śląscy panowali w Wielkopolsce od roku 1306. Najpierw rządził tu Henryk Głogowski, a po jego śmierci (1309) jego synowie, którzy silnie ulegali wpływom niemieckim. W roku 1314 wybuchło przeciw nim powstanie i powołano na tron Władysława Łokietka.
Po bezpotomnej śmierci Kazimierza Wielkiego (1370) rządził Polską i Węgrami Ludwik Andegaweński. Jego zgon w roku 1383 wywołał wojnę domową wśród magnatów wielkopolskich m.in. na tle sporu o następstwo tronu w Polsce. Zwalczały się wtedy potężne rody Grzymalitów z Nałęczami.
Grzymalici chcieli widzieć na tronie polskim Marię, natomiast Nałęczowie byli zwolennikami Ziemowita.
Walki toczyły się ze zmiennym szczęściem w okolicy Szamotuł, Obrzycka, Ostroroga, Obornik i Wronek. Zakończyły się z chwilą wstąpienia na tron polski Jadwigi. Wronki brały także pośredni udział w wojnie 13-letniej z Krzyżakami o zwrot Pomorza Gdańskiego.
W Śródzie zebrał się sejmik, który wyznaczył każdemu miastu w Wielkopolsce, ilu ma stawić wojowników pieszych na wyprawę malborską. Ilość ta wyznaczona była proporcjonalnie do liczby ludności i siły gospodarczej miasta.
Wronki miały wystawić 10 wojowników, podczas gdy Poznań dawał 60, Gniezno 20, Szamotuły 12, Czarnków 6, Pniewy 2, a Obrzycko 1 pieszego żołnierza. Liczba 10 wojowników świadczy o tym, że Wronki były wówczas średnim co do wielkości miastem w Wielkopolsce.

2. Zabudowa miasta.
Dokumenty z lat 1251, 1279, 1280 określają Wronki jako „civitas”, co znaczy miasto. W dokumencie z roku 1298 figuruje nazwa „oppidium” (miasto, miejsce warowne), a w dokumencie z roku 1316 – „castrum” (gród, zamek warowny). Z powyższych określeń wynika, że na przełomie XIII i XIV wieku Wronki były ośrodkiem grodowo-miejskim. Wronki średniowieczne miały rozplanowanie owalnicowo-czworoboczne wg wzoru śląskiego, którego cechą charakterystyczną jest owalnicowe jądro jako główny zrąb całego rozplanowania.

3. Ludność
Mieszkańcy Wronek byli ludźmi wolnymi, obowiązanymi do płacenia na rzecz kościoła dziesięciny, a do skarbca książęcego wzgl. królewskiego określonej rocznej daniny. Największe znaczenie miał patrycjat, w skład którego wchodzili najbogatsi kupcy. Drugą warstwą było pospólstwo, składające się z średniozamożnych kupców oraz samodzielnych rzemieślników.
Obie wymienione warstwy posiadały obywatelstwo miejskie. Warunkiem przyznania obywatelstwa miejskiego było wykazanie się świadectwem podchodzenia z legalnego małżeństwa, wyznawanie religii chrześcijańskiej, uiszczenie określonej opłaty oraz złożenie przysięgi na posłuszeństwo radzie i prawom miejskim.
Trzecią warstwę stanowił plebs, czyli biedota miejska. Pozbawiony był wszelkich uprawnień wynikających z prawa miejskiego.

4. Życie gospodarcze
W wieku XII i XIV rozwijała się gospodarka towarowo-pieniężna. Głównymi filarami gospodarki miejskiej były rzemiosło i handel. Rzemiosło w owym czasie opiera się głównie na pracy ręcznej, jednak w wielu dziedzinach zaznacza się postęp techniczny. Wykorzystuje się coraz częściej siłę wodną
Warty i okolicznych strumieni do poruszania młynów zbożowych, tartaków i foluszy sukienniczych.
Handel detaliczny koncentrował się na straganach i w ławach sprzedażnych, a przybierał na sile zwłaszcza w czasie targów tygodniowych. Raz w tygodniu, w ustalone dni odbywały się targi, w czasie których mieszczanie zaopatrywali się w żywność, a okoliczna ludność – w wyroby miejskiego rzemiosła.
Obok zwykłych targów odbywały się raz lub dwa razy w roku wielkie targi, zwane jarmarkami.
Do Wronek przybywali kupcy z innych stron Polski, miasto leżało bowiem nad drogą wodną jaką stanowiła rzeka Warta, oraz przy trakcie lądowym, prowadzącym z Poznania do Szczecina.
Kupcy przejeżdżając przez Wronki musieli uiszczać pewne ustalone opłaty, gdyż miasto miało komorę celną. W XIII wieku była we Wronkach m.in. komora cła mostowego na rzece Warcie.

5. Organizacja samorządu miejskiego i sądownictwa.
Po zjednoczeniu państwa (w pierwszej połowie XIV wieku) część władzy kasztelana i zarządcy grodu przeszła na starostę generalnego, w którego rękach skupiało się sądownictwo w imieniu panującego, organizacja obrony, funkcje policyjne i ogólny zarząd majątków królewskich.
W tym także czasie nastąpił podział administracyjny kraju na województwa i powiaty. Wronki aż do wieku XVIII należały do powiatu poznańskiego.
Sprawy wewnętrzne miasta załatwiał samorząd, na którego czele stał początkowo zasadźca, który otrzymał tytuł wójta dziedzicznego. Był on zastępcą i pełnomocnikiem króla i miał z tej racji bardzo rozległą władzę nad miastem.
Zakres uprawnień sądowych wójta był bardzo szeroki. W drobnych sprawach sądził on jednoosobowo. Od jego wyroku można było apelować do ławy miejskiej.
Znane jest imię wójta Adalberta, który pełnił tę funkcję w roku 1358 – taką wzmiankę zawiera Księga Grodzka Poznańska z końca XVI wieku.

6. Pozycja kościoła, oświata, kultura.
W średniowieczu księża i zakonnicy odgrywali znaczną rolą we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Poszczególni władcy, aby zaskarbić sobie zbawienie wieczne hojnie szafowali darowiznami i przywilejami na rzecz duchowieństwa i kościoła. Takim szafarzem był Przemysł II, który dokumentem z dnia 21 listopada 1279 nadał dominikanom pewien obszar ziemi we Wronkach na pobudowanie klasztoru wraz ze specjalnymi przywilejami.
Zbudowany przez dominikanów kościół nie był jedynym kościołem we Wronkach. Prawdopodobnie od wieku XI istniał już kościół farny.
Przy kościele farnym miała miejsce szkoła, która początkowo ograniczała się do uczenia pacierza, śpiewu kościelnego oraz czytania i pisania po łacinie.
Nie jest wykluczone, że także przy klasztorze powstała szkółka przeznaczona głównie dla zakonników, a dostępna także dla duchowieństwa świeckiego. Dominikanie kładli w swoich szkołach szczególny nacisk na kaznodziejstwo.

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.