W trakcie budowy obwodnicy odnaleziono ślady osady sprzed około 5 tysięcy. Znaleziska są unikatowe w skali kraju. Opracowanie specjalnie dla wronieckiego muzeum przygotował archeolog Andrzej Krzyszowski.
Badania archeologiczne na trasie budowy obwodnicy dla miasta Wronki
Prace budowlane na trasie inwestycji związanej z „Budową obwodnicy Wronek w ciągu drogi wojewódzkiej nr 182 i 184” – przebiegają z pełnym rozmachem. Prócz budowy nowego mostu na rzece Warcie w miejscowości Smolnica rozpoczęto je również na trasie obwodnicy w miejscowościach Stróżki i Nowa Wieś. Właśnie w tych trzech miejscowościach archeolodzy kontrolujący z nakazu Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu wyprzedzające inwestycję badania archeologiczne – wykonali kolejne badania wykopaliskowe. Inwestorem jest Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu, ul. Wilczak 51, natomiast wykonawcą generalnym – firma COLAS Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Palędziu, zaś prace wykopaliskowe są prowadzone pod kierownictwem mgr Andrzeja Krzyszowskiego z Biura Badań Archeologicznych w Zielątkowie k/Poznania.
Smolnica (stan. 1)
Badania rozpoczęto na wielokulturowym stanowisku archeologicznym w miejscowości Smolnica (stan. 1), w pobliżu miejsca budowy nowego mostu drogowego na rzece Warcie.
Efektem przeprowadzonych prac wykopaliskowych na stanowisku w Smolnicy na przełomie maja i początkach czerwca br. jest odkrycie na obszarze ponad 32 arów – 124 obiektów nieruchomych po osadzie ludności kultury łużyckiej oraz 2024 fragmentów ceramiki naczyniowej, 35 grudek polepy, 2 próbek kości zwierzęcych, 5 próbek węgli drzewnych, 6 próbek organicznych (ze studni), 3 przedmiotów brązowych (szpili, kolca szydła, fr. nieokreślonej kulki brązowej), przedmiotu glinianego (wisiorek ?) i 3 przedmiotów kamiennych (dwóch osełek i tzw. „serka”).
Oprócz horyzontu kulturowego z okresu kultury łużyckiej wyróżniono jeszcze materiały luźne w postaci 22 przedmiotów krzemiennych, które można łączyć z horyzontem z okresu neolitu młodszej epoki kamienia (prawdopodobnie z około 3-2 tys. p.n.e.). Ponadto zanotowano zabytki, odpowiadające tzw. okresowi wpływów rzymskich na naszych ziemiach, tj. okresowi I-IV wieku n.e. Reprezentują je 4 bryłki żużla poprodukcyjnego i być może dwa fragmenty żelaznego noża. Ostatnimi wyróżnionymi zabytkami na tym stanowisku są artefakty z okresu nowożytnego (XVI-XIXw.), są to: 2 monety, m.in. tzw. boratynka z okresu Zygmunta III Wazy, 1 kula ołowiana od muszkietu, rzadki okaz krzemiennej skałki w oprawie metalowej oraz 3 okazy przedmiotów metalowych nieokreślonych typologicznie.
Najliczniejsze w pozyskanym materiale wytwory z okresu kultury łużyckiej reprezentują fragment rozległej osady tej ludności (rozpościera się ona jeszcze po stronach założonego wykopu pod budowę nowej drogi). Na podstawie charakterystycznych wytworów ceramicznych oraz metalowych (brązowej szpili) można je wstępnie datować na tzw. okres z IV-V okresu epoki brązu, co w chronologii bezwzględnej odpowiada przedziałowi chronologicznemu od ok. 1000 do około 650 roku p.n.e. Z interesujących obiektów archeologicznych z tego okresu chronologicznego należy wymienić dwie jamy osadowe, w których zanotowano brązową szpilę oraz większy fragment wazy ceramicznej z charakterystycznym dla omawianego okresu ornamentem w postaci segmentowanych odcinków pionowych szerokich kanelur zlokalizowanych w górnej strefie brzuśca naczynia. Na uwagę zasługuje jeszcze rzadko notowana w tym okresie chronologicznym studnia. Dno tej studni, spoczywające na głębokości ok. 1,6 m od poziomu współczesnego gruntu, było pierwotnie obramowane drewnianą cembrowiną, po której zachowały się do naszych czasów jedynie ciemnej barwy smugi, z których pobrano próbki na określenie gatunkowe drewna użytego do jej budowy.
Ryc. 1. Widok na odkrywkę archeologiczną
Ryc. 2. Widok na odsłonięte obiekty archeologiczne z okresu osady kultury łużyckiej
Ryc. 3-4. Widok na jamy osadowe kultury łużyckiej
Ryc. 5. Szpila brązowa odkryta w jednej z jam osadowych („in situ”)
Ryc. 6. Fragmenty naczynia ceramicznego (wazy) odkryte w jednej z jam osadowych
Ryc. 7. Strop występowania cembrowiny z dranic drewnianych (w postaci ciemnych smug) odkrytych w studni z okresu kultury łużyckiej (ok. 1,2 m od poziomu współczesnego gruntu)
Ryc. 8. Szpila brązowa (do spinania szat) oraz brązowy kolec szydła (w zbliżeniu)
Fotografie wykonał: A. Krzyszowski
Stróżki (stan. 1 i stan. 4) oraz we wsi Nowa Wieś (na stan. 11).
Najnowsze badania wykopaliskowe przeprowadzono na kolejnych trzech stanowiskach archeologicznych położonych w miejscowości Stróżki (stan. 1 i stan. 4) oraz we wsi Nowa Wieś (na stan. 11). Na dwóch pierwszych stanowiskach we wsi Stróżki odkryto tym razem niewielkie pozostałości po bytności ludności z okresu neolitu, prawdopodobnie z okresu kultury pucharów lejkowatych względnie kultury amfor kulistych (nazwy te pochodzą od charakterystycznej formy naczynia ceramicznego powszechnego w inwentarzach tych kultur – odpowiednio od puchara lejkowatego i od amfory kulistej) oraz z okresu kultury łużyckiej z epoki brązu. Natomiast efektem prac wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku w Nowej Wsi było odkrycie rozległej osady ludności kultury pucharów lejkowatych oraz osadnictwa ludności kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich.
Na stanowisku w Nowej Wsi odkrycia z okresu neolitu okazały się wręcz rewelacyjne. A mianowicie na obszarze około 50 arów odkryto 151 obiektów nieruchomych, z czego większość reprezentuje zabytki z osady neolitycznej ludności kultury pucharów lejkowatych (KPL), z tzw. fazy klasycznowióreckiej, tj. z lat około 3200-2850 p.n.e. Znaleziono pozostałości po kilku obiektach wziemnych mieszkalnych (ziemiankach) oraz półziemiankach, naziemnych budowlach słupowych, jamach zasobowych i śmietniskowych. Natomiast w centrum osady odkryto niespotykaną dotąd na ziemiach polskich budowlę naziemną typu rowkowego. Podobne budowle znane są z terenów Niemiec i Danii, gdzie pełniły funkcję budowli mieszkalnych, bądź kultowych (świątynnych). Budowla rowkowa w Nowej Wsi miała kształt prostokątny, o wymiarach 4,0 m na 2,7 m, z wejściem (bez zabudowanej ściany) od strony południowej. Na progu jej wejścia zalegał jeden z dwóch pochówków ludzkich znalezionych podczas badań na osadzie KPL. Mimo upływu czasu, szkielet pochowanej osoby zachował się w dość dobrym stanie – do czego przyczyniło się gliniaste podłoże. Szczątki ludzkie w tym grobie zostały ułożone w pozycji wyprostowanej, z głową ułożoną na boku i skierowaną na zachód, a jedna z dłoni zalegała pod miednicą. Prócz drobnych artefaktów ceramicznych przy szkielecie znaleziono jedynie doborowy ułamany wiór krzemienny. Drugi z pochówków zalegał z kolei na południowej rubieży osady, w wyraźnym oddaleniu od pierwszych obiektów osadniczych. Szkielet ten był ułożony na boku, z podkurczonymi nogami. Tym razem nie odkryto żadnych darów grobowych, a ponadto grób został już wcześniej uszkodzony przez współczesną działalność rolniczą. Oba pochówki zostaną wkrótce poddane wszechstronnym badaniom antropologicznym, celem ustalenia płci i wieku pochowanych osób oraz ew. śladów chorób. Z innych zabytków ruchomych pochodzących z tego okresu chronologicznego należy wymienić pokaźny zbiór ceramiki naczyniowej liczący około 500 fragmentów, w tym licznych okazów zdobionych, a ponadto znaleziono fragmenty dwóch siekier kamiennych, grudki polepy i stosunkowo liczne zbiory kości zwierzęcych (pokonsumpcyjne) i wytworów krzemiennych.
Drugi horyzont kulturowy – jak wyżej wspomniano – reprezentuje pozostałości po ludności kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich, najprawdopodobniej z II-III wieku n.e. Pozostałości z tego okresu, to pozostałości pieca wapienniczego, dość głębokiej studni (spąg tej ostatniej spoczywał aż na głębokości ok. 3,6 m od poziomu współczesnego gruntu oraz dość liczna grupa kilkudziesięciu dołków posłupowych, które pierwotnie niewątpliwie stanowiły naziemną budowlę mieszkalną, bądź gospodarczą. Ze studni wydobyto m.in. fragmenty drewnianych elementów konstrukcyjnych z cembrowiny oraz potłuczone naczynie do czerpania wody z charakterystycznymi kolankowatymi uszkami, przeznaczone do nanizania rodzaju sznura służącego do wyciągnięcia naczynia z nabraną wodą. Z dna studni pobrano próbki na badania gatunkowe drewna użytego do budowy cembrowiny oraz na badania biologiczne na obecność ew. mikroszczątków.
Po wykonanych badaniach wykopaliskowych na wszystkich czterech stanowiskach archeologicznych znajdujących się na trasie kolizji z budową obwodnicy Wronek – będą kolejno trwały szczegółowe prace gabinetowe mające na cele zaprezentowanie w przygotowywanym opracowaniu głównych odkrytych zabytków archeologicznych wraz z określeniem ich chronologii. Sprawozdanie z wykonania powyższych badań archeologicznych zostaną następnie przedstawione dla Inwestora, wykonawcy prac budowlanych i dla służb konserwatorskich w specjalnym opracowaniu, a wydobyty materiał archeologiczny trafi do Muzeum Ziemi Wronieckiej we Wronkach.
Andrzej Krzyszowski
Ryc. 1. Widok na odkrywkę archeologiczną w Nowej Wsi, stan. 11 (zdj. WRODRON)
Ryc. 2. Widok na odsłonięty obiekt archeologiczny typu rowkowego na osadzie kultury pucharów lejkowatych
Ryc. 3. Widok na jeden z grobów ludności kultury pucharów lejkowatych, odkryty na progu tzw. obiektu rowkowatego
Ryc. 4. Widok na drugi z odkrytych grobów ludności kultury pucharów lejkowatych, ułożony na boku z podkurczonymi nogami
Ryc. 5. Fragmenty naczyń ceramicznych (pucharów lejkowatych) odkryte w jednej z jam osadowych kultury pucharów lejkowatych
Ryc. 6. Fragmenty dwóch siekier kamiennych odkryte w jamach osadowych kultury pucharów lejkowatych
Ryc. 7-9. Kolejne etapy dokumentacji pieca wapienniczego kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich
Ryc. 10. Fragment profilu studni kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich (spąg studni zanotowano ok. 3,6 m od poziomu współczesnego gruntu)
Ryc. 11. Fragmenty ceramiki naczyniowej, w tym fragmenty naczynia z dwoma kolankowatymi uszkami, do czerpania wody – odkryte na dnie studni kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich
Fotografie wykonali:
Ryc. 1 – Wrodron
Ryc. 2-11 – A. Krzyszowski
Z dziennikarstwem byłem związany zanim osiągnąłem pełnoletność. Umiejętności nabywałem głównie dzięki własnej inicjatywie, ale też w lokalnych pismach. Od zawsze jestem zaangażowany w pomaganiu lokalnej społeczności. Zawsze dążę do tego, aby tworzone przeze mnie materiały były jak najwyższej jakości.